Rodzice alkoholicy – jak wpływają na swoje dzieci ?

1 czerwca, 2021

Cechą charakterystyczną myślenia alkoholika jest to, iż nie łączą oni swojego postępowania z krzywdzeniem innych osób. Przykładem może być wypowiedź Grzegorza, regularnie uczęszczającego na spotkania Anonimowych Alkoholików, który twierdził, że nikt poza nim nie cierpiał. Był spokojny, opanowany. Nigdy nie krzyczał, ani na żonę, ani na dzieci. Obecność przemocy w rodzinie neguje. Nie widział więc w swoim zachowaniu nic złego.

Niestety, choroba alkoholowa zbiera większe żniwo, niż może się początkowo wydawać. Dotyka ona nie tylko samego alkoholika, ale całego środowiska rodzinnego. Rodzina tworzy system z własną, określoną strukturą. Panują w niej różne zasady, a jej członkowie za wszelką cenę dążą do osiągnięcia homeostazy. Każdy członek rodziny jest elementem omawianego systemu, tym samym pełni pewne określone funkcje. Między poszczególnymi osobami zachodzą interakcje, szczególnie w aspekcie zaspokajania własnych potrzeb, np. społecznych, uczuciowych i podstawowych. W momencie kiedy w rodzinie pojawia się uzależnienie, cały system rodzinny ulega degradacji i przetransformowaniu. Alkoholik zaprzecza nałogowi. Podobnie postępuje jego rodzina, wypierając ze świadomości wszelkie problemy związane z nałogiem alkoholowym. Typowym zachowaniem współuzależnionego partnera jest pozorna ochrona osoby uzależnionej z obawy przed wstydem. W ten sposób alkoholik zostaje odsunięty od otoczenia, często to jego żona przejmuje na siebie jego role i obowiązki, zakrywa konsekwencje picia, po to, aby tylko nikt z zewnątrz nie dostrzegł problemu. Tym samym od najwcześniejszych lat dzieci uczone są postawy wszystko co się dzieje w rodzinie, zostaje w jej środku. Tym samym dzieci uczone są tego, żeby nie opowiadać o awanturach i przemocy jaka może się pojawić. Jest to bardzo obciążające zarówno dla młodej psychiki dziecka jak i dla współmałżonka. Niestety ich działania jedynie pogorszają problem alkoholowy i sprawiają, że cała rodzina staje się nieszczęśliwa.

Wpływ alkoholizmu na funkcjonowanie żon/mężów

Partner osoby uzależnionej skoncentrowany jest na działaniach, które uniemożliwią picie alkoholu przez daną osobę. Niestety te działania są nieskuteczne, działania (zazwyczaj) żon prowadzone są na jej własną rękę, przez co są nieudolne i nieefektywne. Z różnych przyczyn takie osoby nie szukają pomocy u specjalistów. Typowymi zachowaniami przejawianymi przez żony alkoholików to stała próba kontroli jego poczynań oraz ilości spożywanego alkoholu, a także wiara, że jest ona w stanie zmienić swojego męża, który pod jej wpływem zrezygnuje ze spożywania alkoholu. W całej tej atmosferze domowej gdzieś zaczynają zanikać potrzeby tej drugiej osoby. Rodzina zaczyna funkcjonować dysfunkcyjnie. Dzieci przyjmują negatywne wzorce relacji rodzinnych.

Wpływ alkoholizmu na dzieci

W rodzinach alkoholowych dzieci przyjmują charakterystyczne dla tego środowiska role, do których zalicza się:

• Dorosłe dziecko – inaczej nazywany bohaterem rodziny. Zazwyczaj postawa ta dotyczy najstarszego dziecka w rodzinie. Często przejmuje ono na siebie obowiązki i prace domowe, stając się niejednokrotnie rodzicem dla swojego młodszego rodzeństwa. Jednocześnie troszczy się o swoich rodziców. Najczęściej takie dziecko jest chwalone w szkole za swoje osiągnięcia naukowe, wykazuje się dojrzałością i odpowiedzialnością. Niewątpliwie tego typu wyuczone zachowania mają na celu zatuszowanie problemu w rodzinie, stawiając ją w jak najlepszym świetle. Kiedy bohater rodziny staje się osobą dorosłą, często wpada w pracoholizm i wykazuje się nieustępliwością. Żyje w ciągłym napięciu. Typowym zachowaniem dla niego jest to, iż bierze na siebie zbyt dużo obowiązków i spraw, którym nie zawsze jest w stanie sprostać. Mimo to za wszelką cenę będzie unikać przyznania się do własnych słabości. W relacjach z innymi osobami przyjmuje postawę kontrolującą, ma problemy z wyrażaniem i rozpoznawaniem uczuć. Podczas spontanicznych sytuacji wpada w panikę. Niestety statystycznie większość bohaterów rodziny popada w alkoholizm w przyszłości.
• Kozioł ofiarny – na dziecku koźle ofiarnym skupiają się rodzinne problemy, które później odreagowuje w konfliktach z otoczeniem. W szkole często nauczyciele skarżą się na jego zachowanie, a sam popada w bójki. W późniejszym wieku, np. nastoletnim zaczynają się problemy prawne. Całą postawa kozła ofiarnego wynika stąd, iż jest on obarczany odpowiedzialnością za kłopoty rodzinne przez innych ludzi. Przyjmuje więc jedyną znaną mu metodę obrony – czyli złość i agresję. De facto jego zachowanie to próba wołania o pomoc. Pokazuje on, że ma problemy w domu, jednak nauczone dyskrecji, nie mówi o tym głośno. Niestety w większości przypadków jego demonstracje traktowane są jako brak ogłady i przejaw złego zachowania. W większości przypadków w dorosłości kozioł ofiarny bardzo szybko staje się alkoholikiem posiadającym liczne konflikty z prawem na swoim koncie.
• Niewidzialne dziecko (dziecko we mgle, aniołek) – cechą dziecka niewidzialnego jest to, iż (pozornie) nie sprawia ono problemów. Zazwyczaj takiego dziecka się nie dostrzega. Nigdy do końca nie wiadomo gdzie ono jest i co robi. Typowe dziecko we mgle żyje w swoim własnym, wymyślonym świecie fantazji. Większość czasu spędza we własnym pokoju, chętnie czytając książki, komiksy, spędzając czas samotnie. W szkole niewidzialne dziecko wykazuje trudności w nawiązywaniu kontaktów i relacji rówieśniczych, zazwyczaj trzyma się na uboczu. Ze względu na to, iż nie jest ono zintegrowane z grupą rówieśniczą, często symuluje choroby lub wagaruje, ponieważ najlepiej czuje się we własnym towarzystwie. Cechą charakterystyczną dziecka typu „aniołek” jest tłumienie własnych emocji, a sposobem na ich rozładowanie zazwyczaj jest jedzenie. W dorosłym życiu zazwyczaj tego typu dzieci są małomówne i samotne. Trudno im pracować w grupie. Mało kiedy są dostrzegani i doceniani przez pracodawców. Trudności wykazują w budowaniu relacji i związków. Wykazują skłonność do uzależnień.
• Błazen, maskotka. Zazwyczaj postawa ta przyjmowana jest przez dzieci najmłodsze. Zdarzają się sytuacje, że poczęcie takiego dziecka ma na celu uratowanie małżeństwa. Dziecko typu maskotka ma za zadanie rozładowywać napiętą atmosferę w domu i łagodzić konflikty. Takie dziecko zazwyczaj jest roześmiane i radosne. Niestety w większości przypadków stają się one ofiarami molestowania seksualnego. W dorosłości, mało kto traktuje dorosłego błazna poważnie. Problemem jest też fakt, iż osoby przyjmujące tę rolę nawiązują jedynie powierzchowne relacje.

Powyższe przykłady pokazują, że uzależnienie od alkoholu zawsze dotyka całej rodziny. Z tego powodu zaleca się, aby terapią zostali objęci wszyscy członkowie danego środowiska rodzinnego, a nie tylko alkoholik.

Warto mieć na uwadze, że dziecko z rodziny alkoholowej może przyjmować więcej niż jedną rolę. Zazwyczaj potrafią dostosowywać się do różnych sytuacji, zmieniając swoje zachowanie w zależności od potrzeb. Znane są przypadki, kiedy bohater rodziny opuszczając swoje środowisko rodzinne niejako warunkuje przyjęcie jego roli przez kozła ofiarnego. Tym samym największy problem rodzinny staje się podporą całego ogniska domowego.

Takie sytuacje są dowodem na to, iż pełnienie poszczególnych ról jest nieuświadomione. Jest to jedynie próba przystosowania się do dysfunkcyjnego układu rodzinnego w celu utrzymania go w równowadze. Co ciekawe, postawy prezentowane przez dzieci warunkowane są przez oczekiwania rodziny względem nich. W momencie kiedy dane dziecko zaczyna wchodzić w role, jego zachowania są wzmacniane. Dziecko zaczyna postrzegać, że jego zachowanie pomaga mu przetrwać w danej rodzinie, ponosząc jak najmniejsze straty. Taki mechanizm skuteczny jest jedynie w rodzinie – poza nią działa na szkodę dziecka. Tym samym rozwój uzależnienia rodzica i coraz dłuższe tkwienie w rodzinie dysfunkcyjnej negatywnie wpływa na mechanizmy obronne dzieci, które stale utrwalają się. Efektem czego są coraz większe niepowodzenia w świecie zewnętrznym we wszystkich możliwych aspektach życia.

Archiwum

 

2024

2023

2022

2021