Olszewskiego 23B, 51-642 Wrocław+48 514 825 617
3 marca, 2025
Do jednych z najczęściej zażywanych i najłatwiej dostępnych używek na świecie należy alkohol. Jego spożycie w wielu krajach jest wysokie, mimo że jest to substancja psychoaktywna o silnym działaniu i niezwykle niebezpieczna w skutkach. Nie tylko bardzo szybko uzależnia, ale jest bezpośrednią przyczyną wielu poważnych chorób. Stanowi też częstą przyczynę wielu przypadków śmiertelnych. Z czego wynika tak duże zainteresowanie alkoholem? Jak kształtuje się jego spożycie zarówno w Polsce, jak i w całej Europie?
Alkohol jest jedną z najpopularniejszych używek na całym świecie. Ta łatwo dostępna substancja psychoaktywna, będąca przede wszystkim depresantem, wykazuje silne działanie na nasz układ nerwowy, co doprowadza do dużych zmian w zachowaniu w stanie upojenia alkoholowego. Alkohol etylowy zaburza pracę mózgu i neuroprzekaźników – jednym z nich jest, przykładowo, neuroprzekaźnik GABA, który odpowiada za hamowanie czynności ośrodkowego układu nerwowego. Alkohol wzmaga jego działanie, co przekłada się na zwiększone poczucie rozluźnienia po spożyciu alkoholu.
Co więcej, alkohol zaburza prawidłową pracę naszego układu nagrody. Układ nagrody, a dokładniej jego ważna część – prążkowie brzuszne dawniej służyło po to, aby motywować człowieka do działania mającego na celu utrzymać go przy życiu – na przykład do jedzenia, czy picia. Dziś właściwe działanie układu nagrody przede wszystkim zachęca nas do wypełniania naszych codziennych obowiązków. Za prawidłową pracę prążkowia brzusznego odpowiada dopamina. Alkohol wykazuje działanie pobudzające na neuroprzekaźniki odpowiedzialne za produkcję dopaminy. Spożywanie go powoduje więc zaburzenie tej pracy: dopamina zaczyna być sztucznie wytwarzana przez działanie alkoholu. Takie sztuczne jej wydzielanie pod wpływem środków psychoaktywnych prowadzi do upośledzenia zarówno prawidłowego wydzielania dopaminy, jak i w szerszej perspektywie: upośledzenia prawidłowego działania układu nagrody. Efektem takiego działania jest potrzeba dostarczenia sobie kolejnej dawki alkoholu, dzięki której wydzieli się więcej tak potrzebnej nam do funkcjonowania dopaminy. Długotrwałe spożywanie alkoholu prowadzi do utrzymujących się problemów z motywacją.
Z uwagi na wpływ alkoholu na nasz mózg, u wielu ludzi z łatwością rozwija się uzależnienie od alkoholu. Choć na rozwój alkoholizmu wpływa wiele czynników zewnętrznych, jego działanie na nasz układ nerwowy jest w tej kwestii kluczowe.
Alkoholizm jest przewlekłą chorobą alkoholową, na którą składa się cały zespół objawów typowych dla uzależnienia od zawartego w alkoholu etanolu. Długofalowo doprowadza do wielu zaburzeń fizycznych i psychicznych, upośledzenia pracy wielu narządów, takich jak wątroba, trzustka, serce czy mózg, przyczynia się do rozwoju poważnych chorób przewlekłych, a jego nadużywanie prowadzi nawet do śmierci. Pomimo swoich tendencji chorobotwórczych i wysokiej pozycji na liście czynników ryzyka dla zdrowia oraz życia, alkohol etylowy jest niezwykle często zażywaną substancją.
Podobno na 10 państw świata, w których spożywa się najwięcej alkoholu, aż 9 to państwa europejskie. Czyni to Europejczyków prawdziwymi liderami w spożyciu alkoholu na całym świecie.
Według danych z 2019 roku udostępnionych przez Eurostat, 8,4% Europejczyków spożywa alkohol codziennie. Raz w tygodniu alkohol pije 28,8% Europejczyków, a raz w miesiącu – 22,8%. Rzadziej pije 26,2% Europejczów, a jedynie 13,9% populacji Europy zarzeka się, że spożywa alkohol rzadziej niż raz na rok lub wcale. Warto dodać, że w codziennym spożyciu alkoholu w Europie przodują mężczyźni.
Największe spożycie codzienne alkoholu odnotowuje się w Portugalii – jest to aż 20% obywateli tego kraju pijących napoje procentowe codziennie. Zaraz za Portugalią znajduje się Hiszpania: 13% Hiszpanów spożywa alkohol każdego dnia. Na trzecim miejscu są Włochy z liczbą 12% społeczeństwa. Czy świadczy to o intensywnym spożyciu alkoholu w tych krajach? Otóż niekoniecznie.
Choć powyżej przytoczone wartości procentowe codziennego spożycia alkoholu przez pewną część społeczeństwa mogą brzmieć porażająco, za intensywne spożycie alkoholu uznaje się wypicie jednorazowej dawki zawierającej 60 gramów czystego etanolu. Krajem, który przoduje w tym rankingu, jest Dania – aż 38% Duńczyków przyznaje się do spożycia takiej dawki przynajmniej raz w miesiącu.
Mimo powyższych danych, żaden z wymienionych dotychczas krajów nie stoi na podium rocznego spożycia największej ilości alkoholu. W Europie statystycznie jeden obywatel wypija około 11,4 litra czystego alkoholu. Dla porównania, na świecie wartość ta wynosi 6,18 litra rocznie. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) krajem, w którym spożywa się najwięcej alkoholu, są Czechy. Spożycie alkoholu na jednego obywatela Czech wynosi aż 14,45 litrów czystego alkoholu w skali roku.
Według danych WHO z 2019 roku w Europie prawie 6% mieszkańców jest uzależnionych od alkoholu, który stanowi jedną z najczęstszych przyczyn śmierci Europejczyków. Alkohol jest odpowiedzialny za około 800 tysięcy zgonów rocznie w Europie, na całym świecie zaś – za około 2,6 milionów zgonów rocznie.
Wbrew powszechnie panującym przekonaniom, Polska nie znajduje się nawet w pierwszej piątce krajów europejskich odznaczających się najwyższym rocznym spożyciem alkoholu. Zaraz za Czechami w tym rankingu znajdują się: Litwa, Niemcy, Irlandia i Łotwa. Polska zajmuje dopiero czternaste miejsce w tym rankingu – spożycie alkoholu w Polsce wynosi średnio 11,7 litra czystego alkoholu rocznie. Warto dodać, że wartość ta znacząco różni się w zależności od płci: mężczyźni spożywają średnio 18,5 litra czystego alkoholu na rok, kobiety – 5,6 litra.
Wciąż są to jednak duże liczby. Sam alkoholizm w Polsce dotyczy około 700-900 tysięcy osób, jednakże szacuje się, że problem z alkoholem dotyczy tak naprawdę ponad 2 milionów obywateli.
Dopuszczalna ilość alkoholu w Europie i w Polsce
Choć Czechy zajmują pierwsze miejsce w ilości spożywanego alkoholu, jednocześnie kraj ten podchodzi wyjątkowo rygorystycznie w związku z dopuszczalną ilością alkoholu we krwi podczas prowadzenia pojazdów. W Czechach badanie kierowcy nie może wykazać nawet śladowej ilości alkoholu. Dla porównania, w niektórych krajach UE limit dopuszcza nawet 0,8 promila alkoholu we krwi. Większość krajów europejskich dopuszcza prowadzenie pojazdów do 0,5 promila alkoholu we krwi.
W Polsce limit ten wynosi 0,2 promila we krwi, a w wydychanym powietrzu nie może ono przekroczyć 0,1 mm w 1 dm sześciennym.
Co ciekawe, istnieją kraje, które mimo wysokiego w Europie spożycia alkoholu, dopuszczają jego spożycie już od 16 roku życia. Choć w Polsce, tak jak w większości krajów europejskich, dopuszcza się sprzedaż dla osób powyżej 18 roku życia, w krajach takich jak Niemcy, Austria, Belgia, Francja, Węgry czy Szwajcaria – już 16-latek może kupić i spożyć alkohol. Przytoczony powyżej raport Eurostatu z 2019 roku wykazuje, że 1% osób spożywających alkohol codziennie to grupa osób w wieku od 15 do 24 lat.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) apeluje do rządzących, aby wdrożyć plany mające na celu ograniczenie reklamę i sprzedaż alkoholu z uwagi na jego niebezpieczny wpływ na zdrowie oraz życia, również wśród młodych osób.
